باشگاه خانواده کارکنان جهادکشاورزی استان اصفهان

***(شرط و خصوصیات آمر و ناهی): مهم‌ترین خصوصیت امر به معروف و ناهی از منكر از نظرحضرت علی (علیه السلام) این است كه باید خودش به آنچه كه می‌گوید، عامل باشد. دیگر این‌كه اهل مدارا، سازش و تابع مطالع نباشد. همچنین آمر و ناهی باید در این راه از سرزنش ملامت‌گران نهراسند. *الف ـ عامل بودن آمر و ناهی عامل بودن شخص آمر و ناهی كه اغلب در لسان دین و بالاخص در كلمات امام علی علیه‌السلام، از آن به «ائتمار» و «تناهی» تعبیر می‌شود، نكته بسیار مهمی است كه باید آمر و ناهی آن را مراعات نماید. این موضوع كه در قرآن كریم و احادیث معصومین علیهم‌السلام، نیز بر آن صحه گذاشته شده است، به اندازه‌ای اهمیت دارد كه عده‌ای از علما آن را شرط وجوب امر به معروف و نهی از منكر دانسته‌اند. الحدیث الثانی عشر، ص 217 ـ 218. البته در مقابل، جمهور فقها و علما قائل به این شرط برای وجوب نیستند و همان چهار شرط مشهور(علم، عدم اصرار عاصی بر معصیت، احتمال تأثیر، عدم احتمال مفسده و ضرر مالی و جانی و عرضی) را شروط وجوب می‌دانند. همان؛ نوری، حسین. امر به معروف و نهی از منكر. مع‌الوصف عدم پایبندی آمر و ناهی به آنچه خود می‌گوید و از دیگران انتظار دارد، به عنوان یك صفت بسیار نكوهیده قلمداد شده است: *حضرت علی (ع) می فرمایند: به معروف عمل كنید و به آن امر و فرمان دهید.الآمدی. پیشین، ج 1، ص 150، شماره 79. *حضرت علی (ع) می فرمایند: من نفس خود را بالاتر از این می‌دانم كه مردم را از چیزی نهی كنم كه خودم دست از آن بر‌نداشته باشم، یا آنان را به چیزی دستور دهم كه خودم قبل از آنان بدان عمل نكرده باشم، یا به كاری از آنان راضی باشم كه خداوند از آن رضایت نداشته باشد». *حضرت علی (ع) می فرمایند: ای مردم، به خدا قسم من هیچ‌گاه شما را به طاعتی تشویق و ترغیب نكرده‌ام مگر اینكه خودم قبل از شما از آن دست كشیده‌ام». *حضرت علی (ع) می فرمایند: برای گمراهی انسان همین كافی است كه دیگران را به چیزی امر كند كه خود، بدان عمل نمی‌كند و دیگران را از چیزی نهی كند كه خود از آن دست نمی‌كشد.» *حضرت علی (ع) می فرمایند: در نادانی انسان همین بس است كه مردم را از كاری باز دارد كه خودش همان را انجام می‌دهد». *حضرت علی (ع) می فرمایند: آمر به معروف و ناهی از منكر باش، همچنین عامل به خیر(معروف) و تارك(مانع) شر و منكر باش». *حضرت علی (ع) می فرمایند: عامل به خیر، ناهی شر و انكار‌كننده‌ی شیوه‌ی نیرنگ باش». *حضرت علی (ع) می فرمایند: آمر و عامل به معروف باش و از كسانی نباش كه به معروف امر می‌كنند، ولی به آن عمل نمی‌نمایند؛ چراكه در این صورت دچار گناه شده و سخط و خشم خداوند را نصیب خود گردانیده‌ای». *حضرت علی (ع) می فرمایند: اهل ذكر كسانی هستند كه ... امر به قسط می‌كنند و خود نیز بدان عاملند، از منكر نهی می‌كنند و خود نیز از آن دوری می‌جویند». ***وجوب امر به معروف و نهی از منكر: چند روایت از دیدگاه امام علی (علیه‌السلام )در موضوع وجوب امر معروف و نهی از منكر *1) «فرض‌الله ... و الامر بالمعروف مصلحه للعوام و النهی عن المنكر ردعاً للسفهاء: خداوند امر به معروف را به خاطر مصلحت عوام و نهی از منكر را به خاطر كوبیدن سفیهان واجب نموده است». از این روایت علاوه بر وجوب امر به معروف و نهی از منكر، حكمت تشریع آن دو نیز فهمیده می‌شود كه عبارت از مصلحت عوام و راندن سفیهان جامعه است.* 2 ) «كن بالمعروف آمراً و عن المنكر ناهیاً:[22] آمر به معروف و ناهی از منكر باش». امام علی علیه‌السلام، در كوتاه‌ترین عبارت، وجوب این دو فرضیه را بیان داشته است.*3 ) «اموا بالمعروف و أنهوا عن المنكر:[23] امر به معروف و نهی از منكر كنید» در این دو روایت با صیغه‌ی امر، واجب بودن این دو فرضیه‌ی مقدس به مسلمانان یادآوری شده است. در جای دیگری حضرت سكوت و چشم‌پوشی در برابر گناهان دیگران را حلال نمی‌دانند.* 4) لا یحل لعین مؤمنه‌تری الله یعصی فتطرف حتی تغیره:[24] حلال نیست برای چشم مؤمنی كه ببیند نافرمانی خداوند می‌شود، چشم‌پوشی نماید، مگر اینكه نسبت به تغییر آن اقدام نماید.» * ***دو گفتار از امیرالمومنین علی(ع): مسابقه در زمینه‌ی امر به معروف و نهی از منكر: (1)- «اذا رأیتم الخیر فسارعتم الیه و اذا رأیتم الشر فتباعدتم عنه و كنتم بالطاعات عاملیان و فی‌المكارم متنافسین، كنتم محسنین فائزین: هرگاه خیر را دیدید و به طرف آن شتاب نمودید، و هرگاه كه شر را دیدید و از آن دوری جستید و در آن حامل عامل به طاعات بودید و در راه مكارم مسابقه دادید، در این هنگام است كه شما نیكوكار و رستگارید».عمل به خیر و دوری از شر از مراتب امر به معروف و نهی از منكر محسوب می‌گردند،مسابقه در این راه از هم‌گوی سبقت را ربودن، موجب رستگاری می‌شود. انسان را در شمار نیكوكاران قرار می‌دهد.* (2)- «ان كنتم لا محاله متسابقین، فتسابقوا الی اقامه حدود الله و الامر بالمعروف: اگر ناچار به مسابقه هستید، در زمینه‌ی اقامه‌ی حدود الهی و امر به معروف با هم مسابقه بدهید». امیرالمؤمنین در این دو گفتار از مؤمنان و مسلمانان می‌خواهد در خصوص اجرای حدود الهی و پرهیز از منكرات و نیز امر به معروف و شتاب به سوی انجام كارهای نیك، از همدیگر سبقت گرفته و با هم مسابقه بدهند. طبع انسان‌ها به گونه‌ای است كه همواره در زمینه‌های مختلف با همدیگر در حال مسابقه هستند. لذا بهتر است موضوع مسابقه را از امور كم‌اهمیت و بی‌اهمیت تغییر داده و در موضوعات و زمینه‌های حائز اهمیت از جمله امر به معروف و نهی از منكر كه مهم‌ترین عبادات محسوب می‌گردند، به رقابت بپردازند. ***امر به معروف و نهی از منكر معیار سنجش دیگر اعمال:«اعرفوا... و اولی الامر بالامر بالمعروف و العدل و الاحسان: اولی الامر را با امر به معروف و عدل و احسان بشناسید.» این روایت كه در آن امیرالمؤمنین، علیه‌السلام، برای شناخت اموری، معیارهایی ارائه فرموده است(خدا را با خدا، رسول را با رسالت و اولی‌الامر را با ...)، نشان می‌دهد كه امر به معروف آنچنان اهمیت و قدر و منزلت دارد كه برای شناخت اولی الامر باید به عنوان ملاك و معیار از آن استفاده نمود.*«العقل منزه عن المنكر امر بالمعروف: عقل، بازدارنده از منكر و امر به معروف است». عقل، این ودیعه الهی نزد انسان‌ها كه ملاك و ابزار اصلی راه‌یابی و وصول انسان‌ها به هدایت و شناخت است، با معیار امر به معروف و نهی از منكر سنجیده می‌شود و چنانچه كسی این دو خصوصیت را نداشته باشد، باید حكم كرد كه فاقد عقل است و یا این‌كه عقلش معیوب است. چه ارزش و مقامی بالاتر از این‌كه به امر به معروف و نهی از منكر معیار سنجش عقل سالم از عقل ناسالم می‌باشد. در جای دیگر امام، «دین» و «شمشیر» را كه اولی برای هدایت و رأفت نسبت به آدمیان و دومی برای قهر و عذاب طاغیان نهاده شده‌اند، از آن جهت ارزشمند و معتبر می‌شمارد كه اینان امر به معروف و ناهی از منكرند.*«السیف فاتق والدین راتق؛ فالدین یأمر بالمعروف و السیف ینهی عن المنكر. قال الله تعالی: لكم فی القصاص حیاه: شمشیر باز‌كننده گره‌ها و دین، سامان‌دهنده امور است؛ پس دین، امر به معروف می‌كند و شمشیر، نهی از منكر می‌نماید. خداوند متعال فرموده است: قصاص حیات شماست.»*«رتق» و «فتق» در لغت ضد هم هستند. اولی به معنای بسته و ضمیمه هم بودن و دومی به معنای جدایی و باز بودن. راتق به معنی عاقد(گره زن) و فاتق به معنای حال(باز‌كننده گره) است شمشیر با قهرش معضلات و گره‌ها را كه با وسایل دیگر امكان باز نمودن آنها نیست، باز می‌كند و دین با مهرش نابسامانی‌ها و گره‌های باز شده‌ای را كه به هم نمی‌پیوندند، به هم می‌رساند و اوضاع را سامان می‌دهد. امر به معروف و نهی از منكر هم به این شیوه، رتق و فتق امور جامعه اسلامی را به عهده می‌گیرند و در صورت تعطیلی این دو فریضه است كه مشكلات حل نمی‌شود و نابسامانی‌ها سامان نمی‌گیرد.***آثار، بركات و پاداش امر به معروف و نهی از منكر:و أمر بالمعروف تكن من أهله: امر به معروف كن تا از اهل معروف باشی». (ابن‌میثم، كمال‌الدین . اختیار مصباح السالكین)*«من أمر بالمعروف شد ظهور امیرالمؤمنین. كسی كه امر به معروف نماید، به مؤمنان پشت‌گرمی دهد».( الآمدی. پیشین، ج 2، ص 181، شماره 603. دشتی، محمد)*«من نهی عن‌المنكر ارغم انوف الفاسقین(او الكافرین و المنافقین): كسی كه نهی از منكر كند بینی فاسقان(یا كافران و یا منافقان) را به خاك مالیده است»*«و من نهی عن المنكر ارغم أنف المنافق و أمن كیده: كسی كه نهی از منكر كند، بینی منافق را به خاك می‌مالد و از كید و نیرنگش در امان است».( الكلینی. پیشین، ص 85)*«ممن كن فیه ثلاث سلمت له الدنیا و الاخره: یأمر بالمعروف و یأتمر به و نهی عن المنكر و ینتهی عنه و یحافظ علی حدود‌الله جل و علا: هركس كه سه خصلت در او باشد، از شر دنیا و آخرت در امان است: امر به معروف كند و خودش نیز بدان عامل باشد، نهی از منكر كند و خودش نیز تارك آن باشد و حدود خداوند جل و علا را محافظت نماید».*«إن الامر بالمعروف و النهی عن المنكر ... یضاعفان الثواب و یعظمان الاجرو.[13] همانا امر به معروف و نهی از منكر ثواب را مضاعف و اجر و پاداش را فراوان می‌كنند.» این گفتار نیز مبین اجر و ثوابی است كه به آمر و ناهی داده خواهد شد و پاسخ رد به كسانی است كه می‌پندارند امر به معروف و نهی از منكر موجب خطر جانی و یا ضرر مالی می‌شود.***فضیلت امر به معروف و نهی از منكر: امر به معروف و نهی از منكر از منظر امام علی علیه‌السلام: «الامر بالمعروف افضل اعمال الخلق: امر به معروف با فضیلت‌ترین اعمال خلق خداست». (الآمدی، عبدالواحد. غررالحكم و دررالكم. مؤسسه الا علمی للمطبوعات، بیوت: 1470 ه/ 1987 م، ج 1، ص 103، شماره 1198)*امر به معروف و نهی از منكر از منظر امام علی علیه‌السلام: «غایه‌الدین الامر بالمعروف و النهی عن المنكر و اقامه الحدود: غایت دین، امر به معروف و نهی از منكر و اقامه حدود است». (همان، ج 2، ص 45، شماره 28)*امر به معروف و نهی از منكر از منظر امام علی علیه‌السلام: «قوام الشریعه الامر بالمعروف و النهی عن المنكر و اقامه الحدود:برپایی شریعت به وسیله امر به معروف و نهی از منكر و اقامه حدود ممكن است». (همان، ص 80، شماره 104)*امر به معروف و نهی از منكر از منظر امام علی علیه‌السلام: «ان الامر بالمعروف و النهی عن المنكذر لخفقان من خلق‌الله سبحانه: همانا امر به معروف و نهی از منكر دو خلق از اخلاق خداوند سبحان می‌باشند».( الصالح، صبحی. شرح نهج‌البلاغه. داره‌الهجره، قم: 1412 ه.ق، خطبه 156، ص 219)*امر به معروف و نهی از منكر از منظر امام علی علیه‌السلام: «و ما اعمال البر كلها و الجهاد فی سبیل‌الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنكر الا كنفثه فی بحر لجی: تمام كارهای نیك و حتی جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهی از منكر چیزی نیست مگر به اندازه رطوبتی كه از بخار دهان خارج می‌شود در برابر دریایی مواج و پهناور» «ثفئه» مقدار آب كمی است كه از دهان خارج می‌شود و از «تف» كمتر است.«لج» آب زیاد و موج دریا است و «بحر لجی» به معنی دریایی پر موج و پهناور است.