آخرین‌ روزهای یک جنگ(1)

چرا امام آتش‌بس را پذیرفت؟

27 سال پس از پذیرش قطعنامه 598؛ چرا آتش‌بس را پذیرفتیم؟/ پایان رازآلود طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم

در سلسله مطالبی، روایتگر حوادث و اتفاقات رازآلود دورانی خواهیم بود که جوانان این سرزمین برای حراست از انقلاب نوپا و جوان اسلامی خود، بدون هیچ پشتوانه‌ای در برابر تمام دنیا ایستادند و سر خم نکردند.

 طولانی‌ترین جنگ متعارف در قرن بیستم و دومین جنگ طولانی این قرن پس از جنگ ویتنام که نزدیک به 8 سال به طول انجامید،به صورت رسمی در 31 شهریور 1359 یعنی 22 سپتامبر 1980 از سوی رژیم بعث عراق به جمهوری اسلامی ایران تحمیل شد.

پس از نزدیک به 8 سال جنگ، در روز 27 تیر 1367 قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل که از نظر کمی و تعداد واژه‌های به کار گرفته شده مفصل‌ترین و از نظر محتوا، اساسی‌ترین و از نظر ضمانت اجرایی، قوی‌ترین قطعنامه شورای امنیت در مورد این جنگ بود، از سوی ایران پذیرفته شد و امام خمینی(ره) 2 روز بعد در 29 تیر 1367پیامی درباره پذیرش قطعنامه صادر  و از آن به عنوان «نوشیدن جام زهر» تعبیر کرد.

پذیرش این قطعنامه هرچند به معنای پذیرش آتش‌بس از سوی ایران بود، ولی عراق به حملات خود ادامه داد و مجدداً با ورود به خاک ایران تلاش کرد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به دست بیاورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد، اما موفقیتی بدست نیاورد و سرانجام در نیمه‌شب 29 مرداد 1367 (20اوت 1988)، آتش‌بس بین ایران و عراق برقرار شد.

*چرا امام پذیرش قطعنامه را به نوشیدن«جام زهر» تشبیه کرد؟

اما چرا امام راحل از این عبارت برای پذیرش قطعنامه استفاده کرد؟

امام خمینی برای خاتمه دادن به جنگ عراق با ایران به دنبال تحقق چند شرط بود: 

1- بیرون راندن ارتش متجاوز عراق از تمام سرزمین های اشغالی و حفظ تمامیت ارضی ایران

2- وادار کردن عراق به پذیرش مجدد معاهده 1975 به عنوان یک معاهده مرزی معتبر

3- اعلام رسمی عراق به عنوان متجاوز در جنگ با ایران

4- دریافت غرامت جنگ تحمیلی

5- نجات مردم عراق از دست صدام حسین

در زمان پذیرش قطعنامه 598 بندهای فوق بجز بند اول و آن‌هم نه به طور کامل هنوز به مرحله اجرا در نیامده بود. بنابراین شاید امام خمینی نگران آن بودند که ممکن است با پذیرش قطعنامه 598، ایران نتواند به حقوق خود به طور کامل دسترسی پیدا کند بنابراین از عبارت نوشیدن جام زهر کمک گرفتند تا مسئله برای مردم روشن باشد. اما این که چرا امام خمینی در زمان صدور قطعنامه، آن را نپذیرفتند باید توجه داشت که جمهوری اسلامی ایران تمام قطعنامه های سازمان ملل در مورد جنگ تحمیلی بجز قطعنامه 598 را به دلیل بی طرفانه نبودن آنها رد کرده است. ولی ایران برای اولین بار در زمان صدور قطعنامه 598 ، این قطعنامه را رد نکرد و به دنبال اصلاح آن به منظور افزایش منافع کشور در جنگ بود به گونه ای که جمهوری اسلامی بتواند آن را بپذیرد. مشخص شدن عراق به عنوان متجاوز و دریافت غرامت و خسارات جنگ از مهم ترین خواسته های ایران بود که به گونه ای ضعیف در بندهای 6 و 7 قطعنامه به آنها اشاره شده است.

(حسین علایی، مصاحبه با مجله آسمان، مرداد 92)

این گزارش مروری گذرا بر حوادث و اتفاقات پیش آمده پیرامون پذیرش قطعنامه از سوی امام‌خمینی(ره) و همچنین بازخوانی روایت حضرت آیت‌الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب از قطعنامه 598 است:

*شرط امام برای پذیرش صلح

پس از آزاد سازی خرمشهر و بیش از آنکه ایران عملیات تهاجمی جدید را آغاز کند، امام(ره) بارها از شرایط ایران برای پایان جنگ گفت. 22 خرداد در جع فرماندهان ارتش گفت: «از اولی که این جنگ شروع شد تا حالا، چه آن روزی که صدام کوس قادسیه برای خودش می زد و چه امروز که دیگر اسمی از او نیست و رفته است آنجایی که خدا می داند ما مسائلمان مسائلی بوده که یکی بوده است...ما از اول می گفتیم که شما ریختید در منزل ما، در شهرهای ما، در کشور ما، حمله کردید و غافلگیرانه وارد شدید در کشور ما و آنهمه خرابی کردید و آنهمه جرم و جنایت کردید و کشتار کردید.باید بروید بیرون که یکی از شرایط ما این است،مساله دوم مساله خسارت هایی است که وارد کردند. قضیه جبران خسارت یک جهت مادی دارد و یک جهت سیاسی و معنوی ...مجرم باید معلوم شود کیست...»

(صحیفه امام، جلد 16، ص 316 تا 318)

*امام در ابتدای جنگ می‌گفت خدا نیاورد یکسال دیگر جنگ طول بکشد

یکسال از آزاد سازی خرمشهر می گذشت و در نظر امام شرایط برای پایان جنگ مناسب نبود، البته دوست نداشت جنگ و ویرانی ادامه پیدا کند. 28 شهریور و در آستانه هفته جنگ امام در دیدار مسئولین تبلیغات جنگ گفت: «خداوند نیاورد که مدت یکسال دیگر جنگ طول بکشد و ما باز هم «هفته جنگ» داشته باشیم».

(صحیفه امام،جلد 18، ص 130)