تفصیل بیشتر:
ذات حق تعالی زن و مرد را از جهت جسمی و روحی به‌گونه‌ای آفرید که بدون هر یک نه پیدایش و بقای آنان امکان‌پذیر است و نه نیازهای جسمی و روحی هر یک، بدون دیگری به‌طور کامل بر آورده می‌شود و نه تکامل روحی و دینی هر یک به صورت فردی و اجتماعی امکان‌پذیر می‌باشند. گویا هر یک پاره‌ای از یک موجود کامل‌اند و بدون هم ناقص و نسبت به هم مکمل‌اند.
خدای متعال با توجه به آفرینش آن‌چنانی زن و مرد و تفاوت‌های روحی و جسمی آن دو، حقوق و تکالیف[1] زناشویی و خانوادگی خاصی به صورت مشترک و خاص برای هر یک قرار داده است تا تأمین کننده نیازهای دنیوی و اخروی هر یک به صورت کامل باشد.
این حقوق و تکالیف از سه نگاه: فقهی،[2] اخلاقی و حقوقی[3] مدّ نظر عالمان دین بوده است که در این‌جا چون سؤال از وظایف حقوقی زن در قبال شوهر است و از آن‌جا که وظایف اخلاقی هم روح، مکمل و ضامن وظایف قانونی‌اند،[4] و وظایف فقهی هم فرق چندان زیادی با وظایف حقوقی و قانونی زن ندارد، به اختصار به بیان این حقوق و تکالیف از نظر اخلاقی و حقوقی می‌پردازیم.
وظایف اخلاقی
وظایف اخلاقی زن به زبان روایات در دو بخش ارزش و اهمیت وظایف شوهر داری، و خود وظایف طرح می‌شود:
1. ارزش و اهمیت شوهر داری
الف. پیامبر خدا(ص) فرمود: «اگر سجده کردن برای غیر خدا جایز بود، هر آیینه به زن دستور می‌دادم که به شوهرش سجده کند».[5]
ب. «حق شوهر بر زن، از هر حق دیگری بیشتر و برتر است».[6]
ج. «جهاد زن، تحمل او بر آزارهای شوهر است».[7]
د. «زن نباید شوهرش را غضبناک کند و لو شوهرش او را آزرده باشد».[8]
هـ. «زنی که شوهرش از او ناراضی باشد، اعمال او مورد قبول واقع نمی‌شود».[9]
و. «زنی که قدردان شوهرش نباشد، ثوابی برای اعمال او نیست».[10]
2. وظایف اخلاقی شوهرداری
الف. «زن نباید میل و نظر به غیر شوهرش داشته باشد و الاّ نزد خدا زنا کار محسوب می‌شود».[11]
ب. «زن باید پاسخ‌گوی نیازهای جسمی و بهره‌های شهوی مرد و لو در پشت پالان شتر باشد و هر بامداد و شامگاه در صورت درخواست مرد، خود را بر او عرضه کند و الاّ مورد لعن فرشتگان خواهد بود».
ج. «زن بدون اجازه شوهرش، نباید روزه مستحبی بگیرد. بدیهی است این از باب مثال است و الاّ هر امر مستحبی این گونه خواهد بود».
د. «طولانی شدن نماز زن، نباید مانع پاسخ‌گویی سریع نیازهای مرد باشد».
هـ. «زن نباید، بدون اجازه شوهرش، چیزی ولو صدقه، به کسی بدهد».
ح. زن بدون اجازه شوهرش، نباید از خانه بیرون برود و الاّ مورد لعن فرشتگان آسمان و زمین و فرشتگان رحمت و غضب خواهد بود».[12]
ط. «زن آرایش و نمایش برای شوهرش نماید و برای غیر شوهرش بوی خوش استفاده نکند و الاّ نماز او مورد قبول واقع نمی‌شود».[13]
ادامه دارد...
[1]. ر.ک: بقره، 233؛ نساء، 4؛ نحل، 72؛ و آیات دیگر قرآن مربوط به حقوق و تکالیف زن و مرد.
[2]. فقها و مراجع عظام، بحث حقوقی و وظایف زن را در باب احکام عقد دائم، کتاب نکاح مطرح کرده‌اند.
[3]. در این‌جا لازم است فرق‌های احکام اخلاقی و قوانین حقوقی به طور مختصر ذکر شود: 1. حکم اخلاقی به حکم عقل و دین می‌باشد، در حالی که وضع قانون، توسط مقام صلاحیت‌دار مثل قوه مقننه، مجریه، قضائیه و یا هر مقام شایسته دیگر وضع می‌شود. 2. احکام اخلاقی ناظر به روابط فرد با خدا، با خود و با دیگران است، ولی قوانین حقوقی ناظر به روابط فرد با دیگران در یک جامعه است. 3. هدف نهایی اخلاق رسیدن به کمال انسانی و قرب به خداست؛ ولی هدف قانون تأمین مصالح دنیوی و نظم و ساماندهی زندگی آسوده و بی دغدغه است. 4. احکام اخلاقی بیشترین توجه را به نیت و انگیزه دارند، ولی قوانین حقوقی به ظاهر عمل توجه دارند. 5. قواعد اخلاقی دارای ارزش مثبت‌اند ولی قوانین حقوقی را به قصد ریا هم می‌توان انجام داد. 6. احکام اخلاقی هم واجب و مستحب‌اند، ولی قوانین حقوقی همه الزامی‌اند. 7. احکام اخلاقی ضامن اجرای درونی و اخروی دارد، ولی قوانین حقوقی قهر و تحمیل دولت است. رجوع شود به کتاب‌های فلسفه اخلاق.
[4]. همه مواد قانونی مورد استفاده در این پاسخ: از ماده 1112 تا 1117 قانون مدنی و قوانین دادرسی، مربوط به این مواد می‌باشد که از کتاب حقوق مدنی؛ ج 4، ص 5؛ دکتر حسین امامی و کتاب حقوق خانواده، ج 1، دکتر حسن صفایی و اسدالله امامی گرفته شده است.
[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 5، ص 508، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. درباره شرح این روایت ر.ک: «مدیریت و مسئولیت شوهر در زندگی»، سؤال 36904.
[6]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 214، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[7]. شیخ صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 439، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[8]. الکافی، ج 5، ص 508.
[9]. همان، ص 507.
[10]. من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 440.
[11]. همان، ص 444.
[12]. یکی از فرق‌ها، این‌که بنابر دیدگاه فقها زن می‌تواند برای انجام کارهای خانه از شوهر مزد بگیرد، ولی حقوق‌دانان یا حداقل عده‌ای می‌گویند: این جزو وظیفه معاضدت است و در انجام وظیفه نباید طلب مزد کرد. کتاب حقوق خانواده، صفائی و امامی، ج 1، ص 162.
[13]. حلیة المتقین، فصل 6، ص 76 – 79.