چگونه كودكانمان را به اطاعت از مقررات وادار كنیم؟
به كودك خود احترام بگذارید
وقتی به كودك احترام می‌گذارید، او نیز در مقابل می‌آموزد كه به شما و مقرراتتان احترام بگذارد و فرمان‌های شما را اطاعت كند. همچنین كودكی كه از همان آغاز ارزش خود را درك كند خویش را زبون و فرومایه نمی‌بیند و پستی و حقارت را به فكرش راه نمی‌دهد. احترام به كودك او را فردی مستقل و دارای عزت نفس بار می‌آورد. رسول خدا نیز از همان كودكی ارزش و احترام ویژه‌ای برای علی(ع) قائل بود. چنان كه اسلام را از ده سالگی به ایشان عرضه كرد و او را به جانشینی برگزید. در روایتی از ایشان آمده است: «فرزندان خود را گرامی بدارید و آنها را خوب تربیت كنید تا بدین وسیله آمرزیده شوید.»
احترام به كودك یكی از اصولی است كه در روایات و متون دینی همواره بر آن تأكید شده است و بزرگان ما به آن توجه داشته‌اند. ممكن است در ذهن بسیاری از والدین این سوال مطرح باشد كه چگونه به فرزندمان احترام بگذاریم در پاسخ به این سوال روش‌هایی برای احترام گذاشتن به كودكان بیان میشود:
برآوردن نیازهای كودكان
برای نشان دادن عملی احترام به فرزندان كمترین كاری كه می‌توانیم بكنیم برآورده ساختن نیازهای اساسی آنها همچون تغذیه، پوشاك و محافظت از آنها در برابر خطرات و بیماری‌هاست.
گوش دادن به فرزندان
گوش دادن به صحبت‌های كودك، به صورت غیر مستقیم این پیام را به او منتقل می‌كند كه ما برایش ارزش و احترام قائل هستیم و باعث به وجود آمدن حس ارشمندی در او میشود.
صحبت كردن با بچه‌ها
با كودكمان در مورد مسائل مختلفی كه در طول روز برایمان اتفاق افتاده صحبت كرده و احساساتمان را درباره موضوعات گوناگون بیان كنیم. با این كار در واقع به كودكمان نشان می‌دهیم آن قدر برایش احترام قائلیم كه او را در عقاید و احساساتمان شریك كرده‌ایم.
شركت دادن كودكان در تصمیم‌های خانوادگی
یكی از راه‌های مهم احترام گذاشتن و ارزش قائل شدن برای فرزندان این است كه نظرات آنها را در مورد تصمیم‌های خانوادگی بخواهیم. برای این منظور می‌توان در طول هفته جلسه‌های منظم خانوادگی تشكیل داد كه در آن هر یك از اعضای خانواده بتواند بدون هیچ محدودیتی نظرهای خود را بیان كند.
اعتماد كردن به كودكان
اگر به این باور كه بچه‌ها می‌توانند به خوبی از عهده كارها برآیند و مسئولیت پذیر باشند اعتماد كنیم و به آنها نشان دهیم كه خواسته‌های فطری آنها یعنی استقلال طلبی اعتقاد داریم در واقع آنها را مورد احترام خود قرار داده‌ایم.
احترام گذاشتن به كودكان روش‌های مخلتفی دارد كه ما برای نمونه به تعدادی از آنها اشاره كردیم. اما شما والدین عزیز می‌توانید در این زمینه از تجربه و خلاقیت خود نیز بهره بگیرید.
از امر و نهی صرف پرهیز كنید
همه انسان‌ها به ویژه كودكان نوپا و نوچوانان استقلال طلب‌اند و روحیه آنها با امر و نهی سازگاری ندارد. البته كودكان در هفت سال دوم زندگی تا اندازه‌ای دستور دیگران را می‌پذیرند. اما درا ین دوره نیز نباید در امر و نهی كردن زیاده روی كرد و بهتر است در برخورد با كودكان نوجوانان و جوانان به جای فرمان‌های مستقیم، شیوه‌های دیگری نظیر امر و نهی غیر مستقیم، ارائه مشورت و... را در پیش گرفت. این شیوه‌ها افزون بر این كه كارآیی بیشتری دارند فرزندان را نسبت به والدین و مربیان بدبین نمی‌كنند. معصومان (ع) نیز در برخورد با نوجوانان و جوانان از امر و نهی زیاد پرهیز می‌كردند. نقل شده است كه اسماعیل فرزند امام صادق مقداری پول داشت. در همان هنگام مردی از قریش عازم یمن بود. اسماعیل تصمیم گرفت پول خود را به آن مرد بدهد تا برای او كالایی خریداری و تجارت كند. از این رو با امام مشورت كرد، اما او را از این كار باز نداشت بلكه فرمود: «عزیزم آیا نشنیده‌ای او شراب‌خوار است؟» اسماعیل گفت: «مردم چنین می‌گویند» امام فرمود: خداوند می‌فرماید: «هر گاه مومنان نزد تو شهادت دادن آنها را تقدیق كن» چنان كه در این روایت خوانیدم امام به طور مستقیم فرزند خویش را منع نكرد بلكه با مطرح كردن پرسش و نیز با استدلال به گونه‌ای غیر مستقیم و همراه با محبت او را از این كار بازداشت.
به كودكان حق سخن گفتن بدهید.
كودكان نیز باید در تعیین مقررات و محدودیت‌ها حق اظهار نظر داشته باشند. گاهی یك كودك پنج یا شش ساله می‌تواند با شما سخن بگوید و در وضع مقررات منصفانه به شما كمك كند. وقتی كودك را در وضع مقررا شركت می‌دهید او احساس مسئولیت بیشتری می‌كند. بدیهی است كه میان عمل به قوانینی كه خود كودك وضع كرده یا در ایجاد آنها شركت داشته است و مقرراتیك ه دیگران برایش وضع كرده‌اند و بر او تحمیل شده اختلاف آشكاری وجود دارد.
دلیل مقررات را توضیح دهید
باید دلیل مقرراتی كه وضع شده است برای كودك به طور دقیق توضیح داد. اگر بچه‌ها دلیل این مقررات را بدانند بهتر وظایف خود را انجام می‌دهند و به قوانین پایبند م‌مانند. این روش همچنین به آنها می‌آموزد كه برای انجام هر كار باید دلیلی منطقی داشته باشند. با ان كار در واقع برای كودك شخصیت قائل شده و ه او احترام گذاشته‌اید.
از پیش اطلاع دهید.
ناگهان و بی‌مقدمه قانون و محدودیت وضع نكنید. بگذارید فرزندانتان پیش از رعایت محدودیت، از وجود قانون جدید آگاه شوند. این امر زمینه پذیرش را در كودكان ایجاد كرده و مخالف را درآنها كاهش می‌دهد و به آنها كمك می‌كند تا خود را با شرایط جدید وفق دهند.
یادآوری كنید
فرزندان گاهی مقررات و محدودیت‌ها را فراموش می‌كنند. اگر احساس می‌كنید فرزند شما قاعده‌ای را فراموش رده است، آن قدر صبر نكنیدكه به دردسر بیفتد و سپس اقدام كنید بلكه پیشاپیش او را آگاه كنید زیرا هدف اصلاح رفتار كودك است نه تنبیه او.
منظورتان را به روشنی بیان كنید
محدودیت‌ها را به صورت كامل و روشن بیان كنید . منظورتان را به روشنی بگویید و راه‌نمای‌های لازم را ارائه دهید. بچه‌ها باید دقیقا بدانند كه از آنها چها نتظاری دراید و چه باید بكنند. از گفتن عبارات گنگ و نامشخص خودداری كنید. اگر می‌خواهید كودكتان اسباب‌بازی‌هایش را مرتب كند به او نگویید: «دیگر خسته شدم تو چقدر شلخته هستی» بلكه روشن و واضح برایش توضیح دهید كه انتظار دارید، او بعد از تمام شدن بازی، اسباب‌بازییهایش را جمع كرده و در جای خودش قرار دهد.
تا حد امكان از جملات مثبت استفاده كنید
هر جا كه امكان دارد از جمله‌های مثبت استفاده كنید. برای مثال به جای این كه بگویید «با توپ داخل خانه بازی نكن» بهتر است بگویید: «می‌توانی با توپ در حیاط و روی چمن‌ها بازی كنی» زیرا جمله‌های منفی، تنها به كودك می‌گویید كه چه كار نباید بكند و رفتار درست را به او آموزش نمی‌دهد حال آن كه كودك نیاز دارد، درست رفتار كردن را بیاموزد.
ادامه دارد...